در دنیای پزشکی، مرز بین تخصص‌ها گاهی آن‌قدر باریک است که تشخیص تفاوت‌شان به دقت بیشتری نیاز دارد. یکی از این موارد، فرق “فیزیوتراپی” با “طب فیزیکی و توانبخشی” است. هر دو حوزه مربوط به بازتوانی و بهبود عملکرد بدن پس از آسیب یا بیماری میشوند. همچنین، ویژگی مشترک آن‌ها تمرکز روی روش‌های درمانی غیر تهاجمی است. نکته جالب اینجاست که این دو علم پزشکی را به‌صورت مکمل همدیگر هم استفاده میشوند. پزشکان از روش‌های غیرجراحی این دو روش کمک می‌گیرند تا بهترین نتیجه برای بیمار حاصل شود. برای اینکه فرق فیزیوتراپی با طب فیزیکی و توانبخشی را بدانید، این مطلب را در مجله آنلاین کلینیک امید بخوانید.
طب فیزیکی و توانبخشی (Physical Medicine and Rehabilitation) یا اصطلاحاً PM&R، شاخه‌ای تخصصی از پزشکی است. طب فیزیکی به‌صورت تخصصی به تشخیص، پیشگیری و درمان اختلالات اسکلتی‌عضلانی و عصبی می‌پردازد. متخصصان این رشته که فیزیاتریست (physiatrists) نامیده میشوند، پزشکانی‌اند که پس از دوره پزشکی عمومی، تخصص خود را در زمینه طب فیزیکی دریافت می‌کنند. تمرکز آن‌ها بیشتر روی تجویز یک برنامه درمانی کلی، روش های درمان غیرجراحی و مدیریت درد مزمن یا ناتوانی‌های حرکتی است.
فیزیوتراپی (Physiotherapy) یکی دیگر از شاخه‌های کاربردی و غیر دارویی در پزشکی محسوب می‌شود. در فیزیوتراپی، بیمار با کمک تکنیک‌هایی مثل حرکات اصلاحی، ماساژدرمانی، الکتروتراپی، تمرین‌درمانی و گرما یا سرما درمانی، بهبود پیدا می‌کند. متخصصان این رشته که فیزیوتراپیست (physiotherapist) نامیده میشوند، معمولاً در کنار پزشکان متخصص فعالیت دارند و برنامه‌های درمانی را بر اساس تجویز یا ارجاع پزشک اجرا می‌کنند. فیزیوتراپیست‌ها وظیفه اجرای عملی روش‌های توانبخشی و بازیابی حرکتی را برعهده دارند. این روش‌های درمانی معمولاً در کلینیک های توانبخشی یا مطب خصوصی فیزیوتراپیست‌ها انجام میشوند.
با وجود ویژگی‌های مشترک در هدف نهایی، تفاوت‌های مهمی بین “فیزیوتراپی” با “طب فیزیکی و توانبخشی” وجود دارند. دانستن فرق فیزیوتراپی با طب فیزیکی برای درک این دو حوزه پزشکی بسیار مهم است؛ مخصوصاً برای بیمارانی که می‌خواهند نوبت ویزیت بگیرند. در ادامه با ۷ تفاوت کلیدی بین فیزیوتراپی و طب فیزیکی آشنا می‌شوید که احتمالاً نمی‌دانستید:
طب فیزیکی و توانبخشی یک رشته پزشکی است که پزشک پس از پایان دوره پزشکی عمومی، وارد دوره تخصصی با این عنوان می‌شود. اما فیزیوتراپی رشته‌ای دانشگاهی به شمار می‌رود. در فیزیوتراپی، شخص از ابتدا به‌عنوان فیزیوتراپیست ادامه تحصیل می‌دهد و لزوماً پزشک محسوب نمی‌شود.
در طب فیزیکی، پزشک متخصص نقش محوری در تشخیص و تعیین استراتژی درمانی دارد. اما فیزیوتراپیست به طور مستقیم در فرآیند تشخیص دخالت نمی‌کند. بیشترین تمرکز یک فیزیوتراپیست، مربوط به اجرای روش‌های درمانی می‌شود.
متخصصان طب فیزیکی معمولاً از دارو، تزریقات مداخله ای، و حتی تجویز ابزارهای کمکی استفاده می‌کنند. این در حالی است که فیزیوتراپیست‌ها فقط از روش‌های فیزیکی و تمرینی کمک می‌گیرند و مجاز به تجویز دارو نیستند.
پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ابتدا مدرک دکترای پزشکی می‌گیرد و سپس تخصص طب فیزیکی و توانبخشی را طی می‌کند. اما فیزیوتراپیست‌ها با مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد و نهایتاً دکتری فیزیوتراپی فارغ‌التحصیل میشوند. فیزیوتراپیست‌ها پس از فارغ‌التحصیل شدن، معمولاً وارد کار بالینی میشوند و بیماران را ویزیت می‌کنند.
یک متخصص طب فیزیکی، اولین نفری است که بیماران دارای مشکلات حرکتی یا عضلانی به آن مراجعه می‌کنند. در ادامه، متخصص طب فیزیکی، خودش به‌تنهایی یک برنامه درمانی را طراحی می‌کند تا بیمار درمان شود. در عوض، فیزیوتراپیست‌ها معمولاً پس از ارجاع پزشک متخصص، وارد روند درمانی میشوند.
در طب فیزیکی، بیشترین تمرکز متخصصان روی مدیریت کلی اختلالات مزمن و بازتوانی عملکردی است. اما هدف اصلی در فیزیوتراپی، بهبود تحرک، کاهش درد موضعی و اجرای تمرینات عملی محسوب می‌شود.
متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی اغلب در کلینیک‌های تخصصی، بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی فعالیت می‌کنند. در مقابل، فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند در مراکز توانبخشی، کلینیک‌های خصوصی، یا حتی در منزل بیمار فعالیت داشته باشند.
درک تفاوت‌های تخصصی میان “فیزیوتراپی” با “طب فیزیکی و توانبخشی” ، فقط به انتخاب مسیر درمانی مؤثر مربوط نمی‌شود. بلکه از هدر رفتن منابع، زمان و انرژی بیماران هم جلوگیری می‌کند. هر دو حوزه پزشکی به ارتقای عملکرد فیزیکی بدن کمک می‌کنند؛ اما از نظر رویکرد، ساختار آموزشی و سطح مداخله درمانی با یکدیگر متفاوت‌اند. شناخت فرق فیزیوتراپی با طب فیزیکی به متخصصان، بیماران و مراقبان سلامت کمک می‌کند تا برنامه درمانی بهتری را طراحی کنند.
از جمله سایر دلایل تشخیص فرق فیزیوتراپی با طب فیزیکی:
بهترین زمان مراجعه به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، وقتی است که دردهای مزمن اسکلتی-عضلانی ادامه‌دار میشوند. همچنین، در شرایطی که قادر به حرکت مفاصل نیستید یا دچار ضعف حرکتی شده‌اید، باید به متخصص طب فیزیکی مراجعه کنید. متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی، با تشخیص دقیق علت درد و آسیب، بهترین روش‌های درمان غیرجراحی را انتخاب می‌کنند.
بعد از آسیب، عمل جراحی یا بروز بیماری‌های اسکلتی، عضلانی و عصبی، به بازیابی قدرت، تحرک و عملکرد بدن نیاز دارید. در این شرایط باید تحت نظر و دستور پزشکان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی یا متخصصان و جراحان ارتوپد و مغز و اعصاب، به فیزیوتراپیست مراجعه کنید. فیزیوتراپیست با تمرینات تخصصی، مدالیته ها، تکنیک ها و دستگاه‌های تخصصی فیزیوتراپی، متدهای درمان دستی (منوآل تراپی) و ورزش درمانی، فرآیند توانبخشی را شروع می‌کند.
در مرکز جامع توانبخشی امید، ترکیبی اثربخشی از درمان‌های غیرجراحی، تکنولوژی روز و دانش تخصصی در محیطی آرام ارائه می‌شود. هدف ما کاهش درد، پیشگیری از عود بیماری‌ها و بازیابی عملکرد جسمی بیماران است. تیم درمانی کلینیک امید شامل پزشکان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، فیزیوتراپیست‌های تحصیلکرده و تکنسین‌های مجرب می‌شود؛ این تیم با همفکری، برای هر بیمار یک مسیر درمانی اختصاصی طراحی می‌کند.
در جدول زیر، بخش مهمی از خدمات کلینیک امید را در فیزیوتراپی و طب فیزیکی مشاهده می‌کنید:
| بخشی از خدمات طب فیزیکی و توانبخشی | بخشی از خدمات فیزیوتراپی |
| تزریق استروئیدها | لیزر پرتوان و کم‌توان |
| اُزن‌تراپی | تکارتراپی |
| پرولوتراپی | شاک‌ویو‌تراپی و مگنت تراپی |
| اُرتوکین‌تراپی | بیوفیدبک کف لگن و بیوفیدبک اسکلتی-عضلانی |
| رادیوفرکوئنسی | هایتون‌تراپی |
| تزریق ترانسفورمینال | نوردرمانی بایوپترون |
| تزریق PRP همراه با بایوپرن | درمان اختلالات حرکتی ناشی از سکته مغزی، آسیب نخاعی و بیماری‌های عصبی |
| تزریق ژل و تزریق هیالاز | توانبخشی بعد از جراحی‌های ارتوپدی |
| درمان غیرجراحی دردهای اسکلتی–عضلانی: کمر، لگن، شانه، گردن و غیره | مکانوتراپی، ورزش درمانی و اصلاح ساختار حرکتی بدن |
شناختن فرق فیزیوتراپی با طب فیزیکی و توانبخشی، فقط یک نکته علمی نیست؛ در اصل یک نقشه راه برای درمان دقیق‌تر، هدفمندتر و سریع‌تر بیمار محسوب می‌شود. هرکدام از این دو حوزه تخصصی، نقش مهم در فرآیند درمان بازی می‌کند. بنابراین، در صورت استفاده صحیح، نتایج چشمگیری در توانبخشی و بازگشت عملکرد فیزیکی بدن به همراه دارند.
در مجموعه تخصصی کلینیک امید، شما فقط دریافت‌کننده خدمات نیستید؛ بلکه بخشی از تصمیم‌گیری درمانی محسوب می‌شوید. علاوه بر ویزیت و معاینه حضوری، امکان مشاوره آنلاین و ویزیت در منزل هم برای بیماران فراهم شده است. در نتیجه، با آرامش خاطر، علاوه بر خدمات طب فیزیکی، توانبخشی و درد از خدماتی مثل فیزیوتراپی تخصصی، کاردرمانی و توانبخشی عصبی، ارتوپدی فنی (تجویز و طراحی و ساخت سفارشی انواع اُرتز و پروتز) نیز بهره‌مند شوید. برای دریافت اطلاعات بیشتر، با ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
آیا فیزیوتراپی برای همه افراد قابل انجام است؟
خیر. در بعضی از بیماری‌های التهابی حاد، شکستگی‌های ناپایدار یا شرایط خاص پزشکی، فیزیوتراپی باید با احتیاط انجام شود. در چنین شرایط خاصی، نیاز به مشورت با پزشک متخصص در اولویت است.
مدت زمان جلسات طب فیزیکی و فیزیوتراپی چقدر است؟
جلسات طب فیزیکی معمولاً کوتاه‌تر و متمرکز بر بررسی بالینی هستند. جلسات فیزیوتراپی ممکن است ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول بکشند و شامل تمرینات و دستگاه‌های درمانی باشند.
آیا می‌توان هم‌زمان از فیزیوتراپی و طب فیزیکی استفاده کرد؟
بله. در بسیاری از برنامه‌های درمانی، ابتدا پزشک طب فیزیکی وضعیت را بررسی و درمان را تجویز می‌کند. در ادامه، روش‌های درمانی فیزیوتراپی به‌عنوان بخشی از آن اجرا میشوند.
آیا بیمه خدمات طب فیزیکی و فیزیوتراپی را پوشش می‌دهد؟
بسته به نوع بیمه و شرایط قرارداد با مراکز درمانی، بخشی یا تمام هزینه‌های این خدمات تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند. بهتر است که قبل از مراجعه به بخش پذیرش، با کلینیک هماهنگ کنید.